Gemeenten die genoeg hebben van alle gedoe rond de inkomensafhankelijke eigen bijdrage in de Wmo en deze willen afschaffen, krijgen de steun van staatssecretaris Van Rijn van VWS. Gemeenten kunnen ook alleen een vaste eigen bijdrage vragen, die wettelijk maximaal 17,50 euro per vier weken bedraagt. Van Rijn reageert op het beleid van de gemeente Leerdam, waar de inkomensafhankelijke eigen bijdrage in de Wmo begin dit jaar is afgeschaft.
Van Rijn sprak op de werkconferentie over de praktijk van eigen betalingen in zorg en ondersteuning, georganiseerd door de VNG en het ministerie van VWS op 15 juni in Breda. Gemeenten, zorgverzekeraars en cliëntenorganisaties spraken daar met elkaar over verbetering van de informatie aan burgers over financiële compensatiemogelijkheden en het bieden van financieel maatwerk. Het geheel afschaffen van de inkomensafhankelijke bijdrage in Leerdam wordt er gepresenteerd als good practice. En krijgt de volle steun van Van Rijn.
Gemeenten kunnen meer aan de knoppen van de eigen-bijdrageregeling in de Wmo draaien dan nu gebeurt. Vaak houden gemeenten zich aan de bedragen die door het kabinet zijn vastgesteld in het Uitvoeringsbesluit Wmo 2015. Maar ze kunnen – ten gunste van de cliënt –rustig schuiven met de parameters waarmee wordt bepaald hoeveel mensen zelf moeten bijdragen aan hun Wmo-voorziening. Dit door de inkomensgrens op te trekken, de maximale periodebijdrage te verlagen en/of het marginale tarief te verlagen. Effecten ervan kunnen eenvoudig worden berekend via de Wmo-monitor van het CAK.
Momenteel hebben 54 gemeenten de parameters voor bepaling van de eigen bijdragen in de Wmo binnen de wettelijke rijkskaders bijgesteld. Andere gemeenten (39) hebben specifiek inkomensbeleid voor minima of gecompliceerde gevallen en weer anderen schaffen eigen bijdragen af voor begeleiding en dagbesteding. Ook de gemeente Leerdam wilde aanvankelijk schuiven met de parameters voor Wmo-bijdragen van cliënten.
In samenwerking met andere gemeenten in de regio Alblasserwaard en Vijfheerenland zou in Leerdam per 1 januari 2017 de inkomensgrens voor de Wmo worden verhoogd, waardoor een grotere groep burgers onder de vaste, lage eigen bijdrage zou vallen. Tegelijk zou voor de rijkere inwoners het inkomensafhankelijke percentage worden verlaagd. Kabinetsbeleid avant-la-lettre, want in het najaar van 2016 besloot het kabinet tot hetzelfde. Maar de gemeenteraad van Leerdam stak een stokje voor alle complexiteit van het knoppenstelsel met de parameters. Sinds de invoering van de Wmo klaagden veel inwoners en politieke partijen over de negatieve effecten van hoge eigen bijdragen. Bovendien had ook Leerdam Wmo-geld overgehouden, zo’n acht ton. Om in één klap van alle discussies af te zijn, stelde Wmo-wethouder Arie Keppel (SGP) de raad voor om per 1 januari 2017 burgers uitsluitend nog één vaste eigen bijdrage te vragen, voor alle Wmo-voorzieningen.
Elke Leerdammer die gebruik maakt van de Wmo betaalt alleen de maximale vaste eigen bijdrage van het rijk: 17,50 euro per vier weken. In Leerdam geen inkomensafhankelijke bijdragen meer. ‘Dit is eenvoudiger en makkelijker te begrijpen’, vertelt Wmo-beleidsmedewerker Arnold Stuy van Leerdam. ‘Gegoochel met inkomensgrenzen en marginale tarieven blijft lastig te doorzien voor buitenstaanders. Het is erg technisch, zelfs voor Wmo-wethouders.’ Een vast bedrag is ook begrijpelijk en inzichtelijk voor de burger. ‘Wij kunnen nu direct vertellen wat een voorziening kost. Zo geven we een betere invulling aan de wettelijke verplichting om burgers goed te informeren over de eigen bijdragen. Voorheen moesten we naar de rekentool van het CAK verwijzen, zonder garanties. Uiteindelijk kon het wel vier maanden duren voordat mensen hun bijdrage wisten, als de eerste hoge stapelfactuur op hun deurmat viel.’
In Leerdam betaalden ongeveer 600 cliënten een inkomensafhankelijke eigen Wmo-bijdrage, voor enkele tientallen inwoners kwam dit neer op honderden euro’s per maand. Stuy: ‘Dan spreken we ook over dagopvang, waar mensen in het verleden honderden euro’s in de maand voor moesten betalen. Zo is de Wmo toch niet bedacht!’ Bij elk van deze tientallen gevallen steeds weer de hardheidsclausule toepassen, vindt Leerdam onwerkbaar. Bij de hardheidssclausule geeft de wethouder individueel toestemming voor kwijtschelding of verlaging van de eigen bijdrage. ‘Mensen die zich niet zelf melden hebben daar echter geen profijt van’, zegt Stuy. ‘Bovendien zijn we nu ook af van alle ambtelijke voorbereiding die deze aanpak met zich meebrengt.’
De nieuwe aanpak kost Leerdam naar verwachting tussen 150.000 en 200.000 euro aan misgelopen inkomensafhankelijke eigen bijdragen. Draaien aan de parameters zoals aanvankelijk de bedoeling was, leverde een inkomstenderving van minimaal 100.000 en maximaal 150.000 euro op. Stuy: ‘De vraag of de aanpak van Leerdam zich “terugverdient”, laat zich niet zomaar in geld uitdrukken. Feit is wel dat het veel eenvoudiger is geworden voor de burger en dat het sociaal loket veel minder wordt belast met vragen en gedoe rondom de eigen bijdrage.’ Staatssecretaris Van Rijn is daar gecharmeerd van: ‘Wat Leerdam doet is helder voor iedereen. Het grote voordeel is dat ze geen last meer hebben van de huidige problematiek, waarbij burgers te lang niet weten wat hun eigen bijdrage precies wordt.’ Dat Leerdam nu is afgestapt van het principe in de Wmo om via de inkomensafhankelijke eigen bijdragen de sterkste schouders de zwaarste lasten te laten betalen, is voor Van Rijn geen punt.
‘In de praktijk van Leerdam wordt het overgrote deel van de Wmo-voorzieningen al verstrekt aan mensen met lage inkomens. Dan is het slechts een kleine stap om het over de hele linie eenvoudiger te doen. En iedereen minder laten betalen, is ook erg sociaal-democratisch.’
Kijk voor uitleg werking parameters Wmo naar korte film op website CAK: https://vimeo.com
